Bu eserinde Şeriati, İnsanın daha doğrusu başlangıçta iki ayaklı hayvan/canlı dediğimiz beşer'in("var olanın, bulunmak"), İnsan'a doğru("olmak") evrilişini engelleyen dört zindandan bahseder. Bu dört zindan; bilinçli, seçen ve yaratıcı bir insan olmayı engelliyor. İnsanın yeryüzünde Allah'ın halifesi olabilmesi için bu dört zindandan kurtulması elzemdir. Şeriati der ki: "Allah'ın halifesi olmayan beşer, maymunun halifesi olur."
Peki nedir bu dört zindan/cebr/belirlenim? Şeriati'ye göre bu dört zindan:
1)Tabiatın Belirlenimi (Naturalizm)
2)Tarihin Belirlenimi (Historizm)
3)Toplumun Belirlenimi (Sosyolojizm)
4)Kendi Belirlenimi
Şimdi bu dört zindandan spoiler içerecek şekilde biraz bahsetmek isterim.
İlk zindan olan Tabiat belirleyiciliği hakkında şöyle der Şeriati: "Eğer ben çölde doğmuş, yetişmiş ve gelişmişsem veya denizin yanında doğuda, batıda ya da bir ekvator bölgesinde vs doğup yetişmişsem, suyun, havanın ve gıda ürünlerinin benim ruhsal durumlarım, düşünce tarzım, güdülerim, ilgilerim, temayüllerim ve hayatım üzerinde şiddetli etkileri olmuş demektir."
Yani tabiatın, coğrafyanın insan üzerindeki etkisi çok geniştir bu yadsınamaz. Fakat Şeriati'ye göre insan bu zindandan bilim ve teknoloji ile kurtulabilir. Tabiatı tanıyıp, bilirse ve onun kendisi üzerinde ne gibi etkilere sahip olduğunu da çözer. Böylece buna göre bir teknoloji üretir. Ki günümüz insanı da bunu oldukça iyi bir şekilde gerçekleştirmiş ve böylece bir zinciri kırıp insan olma yolunda bir adım atmıştır.
Bir diğer zincir ise Tarihin Belirleyiciliğidir. Şeriati şöyle der: "Historizm şu anlama gelir: İnsan ve bütün insani bireyler-herkes ve her 'ben'- tarih tarafından meydana getirilmiş şeylerden ibarettir."
Yani daha anne karnındayken hangi tarihin mirasçısı olacağımız bu cebr ile belirlenmiştir. İran, İslam ve Şiilik tarihini mi? yoksa Hristiyan, Ortodoks veya Türkiye, İslam Sünni tarihini mi miras alacağımızı belirleyen faktör Tarihdir. Şeriati'ye göre özgür irade sahibi ve seçme gücünü kullanabilen insanın bu zindandan çıkması da yine bilim ile mümkündür. Tarih bilimi ve Tarih felsefesini bilir ise kendisine hangi ideolojilerin dayatıldığını kavrayarak zincirini kırabilir.
Bir diğer zindan Toplum Belirleyiciliğidir. Toplumun bireyin üzerindeki cebri de yadsınamaz. Toplum bireye; dil, din, tarih, kültür, ahlâk vs. çok geniş alanlara ulaşan miras yüklemiştir. Bu egemen güç(toplum) karşısında birey, yine bilim sayesinde zincirini kırabilir. Sosyoloji bilmi ile içinde bulunduğu toplumu ve kendisine dayattığı ideolojileri tanıyan insan, bu zincirini de kırabilir.
Dördüncü ve son zindan en kötü zindandır. "Bu zindan, 'kendimdir'." Şeriati şöyle der: "Bende bir güdü, bir dürtü veya şiddetli bir eğilim olduğu ve beni sahip olduğum kuvvetli arzu ve zevk sebebiyle ister istemez kendine doğru sürüklediği zaman-bencillik, cinsel güdü, güç hırsı, paracılık vs. gibi- burada ben dördüncü zindan veya belirleyiciliğin yani kendi belirlenimimin esiriyim demektir."
Şeriati'ye göre bu dördüncü zindandan kurtulmak en zorudur. Çünkü bu bilim vasıtasıyla bilip, tanıyıp kırabileceğimiz bir zincir değildir. Bundan kurtulmanın formülü şudur: 'İsâr'(bireyin, insanın başkasını kendisine tercih ettiği bir aşamadır.) ile 'aşk' ile yani 'din' iledir.
Bu dört zindandan kendini kurtarıp beşer'den; bilinçli, seçen ve yaratan bir İnsan'a dönüşebilmemiz temennisiyle..
Kitabı okumanızı tavsiye ediyorum.
Keyifli Okumalar.
Kübra Değirmenci
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder